Dyrektywa Omnibus, znana również jako ustawa omnibus, to potoczna nazwa dla regulacji prawnej, która została wprowadzona w celu dostosowania przepisów prawa do zmian na rynku handlu w Internecie (w przypadku cen promocyjnych również stacjonarnie). Rozwój technologiczny i dynamicznie rozwijająca się sprzedaż w sieci wymagały również rozwoju w obrębie regulacji prawnych. Ten akt ustawodawczy UE powstał, aby unowocześnić prawa konsumentów m.in. poprzez uszczelnienie opiniowania produktów, zapewnienie prawdziwości informacji dotyczące ceny promocyjnej i rankingów na platformach internetowych.
Nowe prawo i nowe przepisy zostały wprowadzone w odpowiedzi na zmiany w branży e-commerce i mają na celu ochronę praw konsumentów. Zmiany dotyczą nie tylko produktów fizycznych, ale także towarów i usług, w tym usług cyfrowych i treści cyfrowych. Dyrektywa ma szczególne znaczenie dla branży e-commerce, a zmiany dotyczą również sposobu informowania o produktach i usługach.
Wprowadzenie do dyrektywy Omnibus
Dyrektywa Omnibus to przełomowy akt prawny Unii Europejskiej, który został stworzony z myślą o jeszcze lepszej ochronie konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Wprowadza ona szereg nowych obowiązków dla sprzedawców, zarówno tych prowadzących sprzedaż stacjonarną, jak i właścicieli sklepów internetowych oraz platform handlowych. Jednym z kluczowych wymogów jest obowiązek informowania o najniższej cenie produktu w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem promocji. Dzięki temu konsumenci mogą łatwiej ocenić, czy obniżka ceny jest rzeczywista, a nie wynikiem wcześniejszego sztucznego podwyższenia ceny tuż przed promocją.
Dyrektywa omnibus obejmuje wszystkich sprzedawców działających na terenie Unii Europejskiej, niezależnie od wielkości firmy czy kanału sprzedaży. Oznacza to, że zarówno duże platformy handlowe, jak i mniejsze sklepy internetowe muszą dostosować się do nowych zasad. Wprowadzenie tych regulacji ma na celu zwiększenie przejrzystości na rynku, budowanie zaufania konsumentów oraz eliminowanie nieuczciwych praktyk związanych z wprowadzaniem promocji. Nowe obowiązki sprzedawców wynikające z dyrektywy omnibus mają zapewnić, że każdy klient będzie miał dostęp do rzetelnej informacji o produkcie i jego cenie, co pozwoli na podejmowanie świadomych decyzji zakupowych.
Podstawa prawna
Implementacja dyrektywy omnibus jako aktu prawnego obowiązuje w Polsce od 1 stycznia 2023 r., choć w niektórych krajach Unii Europejskiej wprowadzona została już w 2022 roku. Wprowadzenie nowego prawa oznacza nowe zasady dla przedsiębiorców, które mają na celu zwiększenie transparentności i ochrony konsumentów. Dokładnie jest to:
Nowości w regulacjach pewnych kwestii dotyczą szerokiego spektrum działań, lecz w tym artykule skupimy się na tych, które dotyczą e-commerce. Warto jednak podkreślić, że zmiany dotyczą nie tylko handlu elektronicznego, ale także innych sektorów rynku – w przypadku dyrektywy omnibus obowiązki informacyjne spoczywają na przedsiębiorcom z różnych branż. Dyrektywa nakłada na sprzedawców i internetowe platformy handlowe szereg regulacji w celu ochrony praw konsumenta. Ma za zadanie zwiększenia jego świadomości zakupowych w sieci. Zmiany w przepisach dotyczą cen, promocji, opinii czy plasowania. Głównie skupiają się na obowiązkach przedsiębiorców wobec udzielania jak największej ilości informacji na temat poczynań w tych obszarach.
Jakich działań w obszarach e-commerce dotyczy?
- Cena promocyjna – Omnibus jest m.in. reakcją na szerokie działania sprzedawców, które często przyciągały uwagę konsumentów poprzez cenę promocyjną. W sklepie internetowym istnieje obowiązek informowania o cenach towarów oraz cen produktów oferowanych, szczególnie na karcie produktu, zgodnie z przepisami dyrektywy Omnibus. Skłaniały do podjęcia szybszych decyzji zakupowych poprzez okazyjną promocję nie zawsze prawdziwą. Przykładowo, sprzedawca musi podać informację o najniższej cenie, jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed obniżką, zarówno podczas promocji, jak i wyprzedaży. W wyniku tych manipulacji atrakcyjna cena okazywała się często starą ceną, którą wcześniej zawyżono, a następnie obniżono i okrzyknięto promocyjną.
- Opinie – W przypadku opinii, praktycznie nie do wykrycia były te tworzone na potęgę przez “fałszywych kupujących”, którzy tak naprawdę nie skorzystali z oferty firmy. Obecnie obowiązuje zakaz zamieszczania nieprawdziwych opinii oraz konieczność weryfikacji użytkowników i rekomendacji, aby zapewnić autentyczność recenzji. Przedsiębiorcy muszą wdrożyć odpowiednie procedury weryfikacji opinii i informować klientom o tych procedurach, aby zapewnić transparentność. Dlaczego opinie są pożądanym komponentem dla każdej firmy, pisaliśmy szczegółowo już na blogu. To źródło informacji, które przyciąga zainteresowanie. Jeśli wiele osób wypowiada się pozytywnie na temat firmy i jej produktów to znaczy, że tak faktycznie jest. Nie ma więc co się dziwić, że sprzedawcy zaczęli stąpać po cienkiej linii uczciwości.
- Plasowanie produktów – Kolejnym punktem ustawy jest regulacja dotycząca plasowania produktów. Rankingi internetowe często tworzone były bez oparcia o szczegółowe badania czy regulaminy. Na pierwszym miejscu pojawiał się zawsze promowany produkt czy firma. Można znaleźć się Top 1, jeśli firma zainwestowała w stworzenie takiego rankingu. Teraz Marketplace’y muszą zrobić miejsce na informację o tym, że dany produkt/firma jest wynikiem płatnej reklamy, a nie wymyślonego rankingu. Jeśli tak nie jest, to koniecznością jest zawarcie informacji w regulaminie o parametrach, które decydują o kolejności w wynikach wyszukiwań. Należy wytłumaczyć użytkownikom, w jaki sposób zastosowane mechanizmy plasowania produktu sprawiły, że wyniki są takie, a nie inne. Jakie zostały zastosowane algorytmy, które uplasowały dany produkt na pozycji.
Kto musi dostosować się do nowych przepisów omnibusa?
Obowiązki wynikające z dyrektywy Omnibus dotyczą zarówno sytuacji, gdy sprzedawcą jest osoba fizyczna, jak i przedsiębiorcą. Przedsiębiorca, jako pierwsze ogniwo transakcji zakupowej, w którym ostatnim jest kupujący, musi mierzyć się z nowymi przepisami i spełniać określone wymogi prawne.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji może nakładać kary finansowe na przedsiębiorcę za nieprzestrzeganie obowiązków informacyjnych oraz naruszenie przepisów dyrektywy Omnibus. Na sprzedawcach leży obowiązek wprowadzenia regulaminów i wyjaśnień. To oni muszą zadbać, aby klient był odpowiednio informowany o zasadach działania i obowiązkach sprzedawcy.
Regulacje omnibus w przypadku promocyjnej ceny
W przypadku ceny promocyjnej sprzedawca musi wskazać najniższą cenę na przełomie ostatnich 30 dni. W każdym przypadku informowania o obniżonej cenie lub obniżeniu ceny towaru, należy podać, jaka obowiązywała najniższa cena danego towaru w tym okresie. Ma to zapobiec zawyżaniu cen przed wprowadzeniem obniżki. Kupujący faktycznie jest wtedy poinformowany czy dana okazja jest faktycznie promocją. Obowiązek ten dotyczy zarówno informacji o cenach towarów, jak i towarów i usług, w tym także w sprzedaży stacjonarnej.
W przypadku Marketplaców obowiązek informacji o najniższej cenie na przełomie 30 dni spoczywa ciągle na sprzedawcy, który oferuje produkt czy usługę. Platforma musi tylko wydzielić miejsce na taką informację, gdyż jest pośrednikiem transakcji. Innymi słowy, informacja o najniższej cenie powinna być przedstawiona w sposób jasny i zrozumiały. Z założenia dyrektywy wynika, że nie one są odpowiedzialne za dostosowanie się do nowych zasad.
Informacja o najniższej cenie powinna obejmować okres 30 dni przed dniem wprowadzenia obniżki i dotyczyć każdego towaru, wszystkich towarów oraz danego towaru, a także wskazywać, jaka obowiązywała cena przed promocją.
Zasady informowania o najniższej cenie na przełomie 30 dni nie dotyczą w przypadku:
- ogólnych zmian cenników;
- towarów z krótkim terminem przydatności, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub są narażone na szybkiemu zepsuciu, jak np. niektóre produkty spożywcze.
Istotne jest również, że na każdej platformie, gdzie kusi się ceną promocyjną jak w Internecie, social mediach czy reklamie telewizyjnej informacja o najniższej cenie w ciągu ostatnich 30 dni powinna być widoczna. Karę za niedostosowanie się do regulacji Omnibusa może nałożyć wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej. Z uwagi na nie dość jasne i wymagające przepisy konieczne jest stałe monitorowanie regulacji. Dopiero po pierwszych kontrolach okaże się, jak interpretowane są przepisy, co wolno a jakich praktyk lepiej unikać.
Jak zbierać opinie zgodne z wytycznymi Omnibusa?
Nikt nie lubi i nie chce być oszukiwany przez nieprawdziwe informacje. W związku z tym obowiązuje zakaz zamieszczania nieprawdziwych opinii oraz konieczność weryfikacji użytkowników i rekomendacji. Często jesteśmy zachęcani do zakupu przez fałszywe, czy trudne do zweryfikowania treści o produkcie czy firmie. Tutaj z pomocą przyszła dyrektywa Omnibus. Wymuszając na sprzedawcach udzielanie informacji, w jaki sposób zostały pozyskane opinie, aby uwiarygodnić ich prawdziwość.
Opinie to jeden z czynników rankingowych Google, który pomaga wzbić się w wynikach wyszukiwania, ale i często czynnik wspomagający decyzje zakupowe. Ustawodawca zobowiązuje właścicieli sklepów internetowych do poinformowania, na jakich zasadach platforma pozyskuje opinie od klientów, a także do wdrożenia odpowiednich procedur weryfikacji opinii oraz informowania klientom o tych procedurach. Jest to sposób na uwiarygodnienie transakcji.
Niestety dyrektywa nie określa jasno wytycznych. Czasami informacja o tym, że „nie weryfikuje się opinii ale wykrywa i usuwa fałszywe treści, gdy zostaną zidentyfikowane” wystarczy. Tak, chociażby informuje Google na temat opinii w profilu firmy. Warto jednak pamiętać, że opinie powinny dotyczyć rzeczywistych produktach i być wystawiane przez osoby, które faktycznie zakupiły dany towar.
Opinie z Google na stronie internetowej. Jak w myśl przepisów praktykować takie działanie?
Na stronach internetowych częstą praktyką jest “chwalenie się” opiniami. Jak można to zrobić nie narażając się na kary? Wystarczy stworzyć regulamin opinii lub w istniejącym regulaminie firmy wprowadzić wzmianki o tym, w jaki sposób opinie są weryfikowane.
Regulamin opinii według omnibusa powinien zawierać kilka istotnych informacji jak:
- skąd pochodzą opinie, czy np. z zewnętrznych źródeł;
- w jaki sposób klienci mogą wyrazić swoją opinię o firmie czy usłudze;
- jak weryfikowana jest autentyczność opinii, czyli w jaki sposób sprawdzamy, czy to faktycznie klient, który skorzystał z naszych usług, ją napisał;
- jakie opinie nie będą zamieszczane, np. zawierające wulgaryzmy, czy obraźliwe.
Być może dołożyło to obowiązków właścicielom stron www na czele z opiniami. Mimo to wynik tych działań niesie za sobą wiele korzyści. Zwłaszcza dla rzetelnych przedsiębiorców, którzy mogą się poszczycić uznaniem wśród swoich klientów na swojej profesjonalnie wykonanej stronie internetowej.
Niemniej jednak można również lekko ominąć tworzenie regulaminu. Wystarczy uzupełnić swoją stronę o informację, że “firma X nie weryfikuje opinii” 😉 Z pewności przedsiębiorcy, którzy mają średnią ocenę na 5 gwiazdek, będą chcieli to podkreślić. Zyskają w ten sposób jeszcze większe uznanie wśród zainteresowanych ich ofertę potencjalnych konsumentów.
Komentarze sponsorowane według nowych regulacji
Z dyrektywy jasno wynika, że użytkownicy promujący produkt danej firmy muszę w wyraźny sposób zaznaczyć, że dana forma promowania produktu jest formą sponsorowaną. Poprzez umieszczenie widocznej informacji o współpracy z firmą lub krótkiej wzmianki, że jest to forma reklamy. Tutaj duże zmiany czekają, chociażby influenserów, którzy często, z zachwytem wypowiadają się o danym produkcie. Zazwyczaj dostali kosz prezentów albo wynagrodzenie za promowanie go na swoim bogu czy w relacji. Celebryci, czy osoby z wielkimi zasięgami mieli ogromny wpływ na decyzje zakupowe niezdecydowanych konsumentów. Dzięki regulacji ich odbiorcy będą mieli większą świadomość zakupową, że jest to wynikiem współpracy z marką.
Podstawa zautomatyzowanego podejmowania decyzji w świetle dyrektywy Omnibus
W dobie dynamicznego rozwoju technologii coraz więcej sklepów internetowych i platform handlowych korzysta z algorytmów oraz systemów automatycznego ustalania cen. Dyrektywa omnibus wprowadza w tym zakresie nowe wymogi dotyczące transparentności wobec konsumentów. Sprzedawcy mają obowiązek informować, czy cena produktu została ustalona na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji, czyli np. przez algorytm analizujący popyt, konkurencję czy historię cen.
Jeśli cena produktu została ustalona w taki sposób, sprzedawca musi jasno poinformować o tym konsumenta, a także podać, jaka była najniższa cena tego produktu w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem promocji. Dzięki temu konsument zyskuje pewność, że obniżka jest rzeczywista, a nie wynikiem manipulacji algorytmem tuż przed promocją. Dyrektywa omnibus nakłada więc na sprzedawców obowiązek przejrzystości nie tylko w zakresie samej ceny, ale także sposobu jej ustalania. To ważny krok w kierunku budowania zaufania i umożliwienia konsumentom podejmowania w pełni świadomych decyzji zakupowych, zwłaszcza w środowisku, gdzie coraz częściej o cenie decyduje nie człowiek, a system informatyczny.
Jak dostosować się do nowych zasad polityki omnibusa ?
Dostosowanie się do wymogów dyrektywy omnibus to nie tylko kwestia dobrej woli, ale przede wszystkim obowiązek prawny, który dotyczy wszystkich sprzedawców – zarówno tych prowadzących sklepy internetowe, jak i działających na platformach handlowych. Kluczowym elementem jest wdrożenie mechanizmów, które umożliwią prezentowanie najniższej ceny produktu z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem promocji. W praktyce oznacza to konieczność aktualizacji regulaminu sklepu internetowego oraz wprowadzenia odpowiednich procedur i narzędzi do monitorowania cen.
Sprzedawcy powinni zadbać o to, by ich systemy informatyczne były w stanie automatycznie wyświetlać informację o najniższej cenie produktu w wymaganym okresie. W przypadku platform handlowych, właściciele muszą zapewnić techniczne możliwości prezentowania tych danych, a sprzedawcy – regularnie je aktualizować. Dostosowanie się do nowych zasad może wymagać współpracy z dostawcami oprogramowania i usług IT, aby zapewnić pełną zgodność z dyrektywą omnibus. Warto również przeszkolić personel odpowiedzialny za obsługę sklepu i aktualizację cen, by uniknąć błędów i potencjalnych kar finansowych. Dzięki tym działaniom sprzedawcy nie tylko spełnią wymogi prawa, ale także zbudują większe zaufanie wśród swoich klientów, pokazując, że działają w sposób przejrzysty i uczciwy.
Przedsiębiorcy, którzy prowadzili biznes mając na uwadze dobro i satysfakcję klienta nie będą musieli wprowadzać większych zmian. W skrócie, aby dostosować się do nowych zasad powinni:
- pokazać wyraźnie cenę na przełomie ostatnich 30 dni w przypadku promocji;
- w regulaminie umieścić informację, w jaki sposób pozyskują opinie;
- w regulaminie zawrzeć, jak tworzone są rankingi i na jakich zasadach plasowany jest produkt, firmy czy usługa.
Tylko tyle i aż tyle. Z pewnością skorzystają na tym ci, co wyznawali zasadę uczciwości i szanowali konsumenta, nie manipulując fałszywą informacją. Takie praktyki obowiązują stacjonarnie, w materiałach reklamowych i w dobrze stworzonych sklepach internetowych.
Podsumowanie
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji może nakładać kary finansowe na przedsiębiorców za naruszenia przepisów, w tym za nieprzestrzeganie obowiązków informacyjnych wynikających z ustawy Omnibus. Mimo że powyższe regulacje wcześniej były wprowadzone przez Urząd Ochrony Praw Konsumenta, nie było szerokiego pola manewru do egzekwowania kar za nieuczciwość wobec klientów. Zaniechanie obowiązków wynikających z Omnibusa może być nieuczciwą praktyką rynkową, a sankcje mogą dotyczyć roszczeń konsumenckich i żądać obniżenia cen lub zerwania umowy. Teraz kary finansowe mogą sięgnąć nawet do 10% wartości obrotów za rok poprzedni, a dotyczą także nieprawidłowości podczas wyprzedaży. Dlatego warto poczynić pewne czynności i prowadzić biznes zgodnie z nowymi zasadami i uczciwie. W końcu każdy sprzedawca jest też kupującym, który nie chce być oszukiwany.
Potrzebujesz strony internetowej lub sklepu online zgodnego z wymogami Dyrektywy Omnibus?
W Avangardo tworzymy nowoczesne strony www oraz projektujemy sklepy internetowe, które spełniają aktualne regulacje prawne i budują zaufanie klientów. Skontaktuj się z nami i zadbaj o zgodność swojej witryny z przepisami – bez zbędnego stresu.